pomalu do przodu ale bez efektow ;/ jednak, @west, nie we Front tylko detekscja jeztka jest w Tools i Cookie. w Cookie znalazlem dosc istotny element, jak mi sie wydawalo:
if (!$this->_standalone && !Language::getLanguage((int)$this->id_lang))
{
$this->id_lang = Configuration::get('PS_LANG_DEFAULT');
// set detect_language to force going through Tools::setCookieLanguage to figure out browser lang
$this->detect_language = false;
}
ale niestety, zero zmian, dalej pcha sie ten polski ;/
rece opadaja... daja mozliwosc wyboiru dla sklepu jezyka domyslnego a tutaj laduja auto detekcja..... no to po co komu ten psi wybor ;/
EDIT [ROZWIAZANIE]:
jak zazwyczaj musze sobie sam odpowiadac na swoje pytania

upartosc to moja zmora. podziele sie rozwiazaniem, ktore okazalo sie wrecz banalne. mzoe to byc przydatne dla innych nie tylk ow tym problemie ale i innych, nieraz warto przelaczyc sie na inny tor myslenia
ta autodeteksja jest tak rozsiana... tools, cookie... znalazlem jeszcze detekscje w guest ;/ wiec zaczalem szukac innego toru. naprowadzil mnie wlasnie ten plik ostatnio wspomniany i jego wrzut:
$acceptLanguage = isset($_SERVER['HTTP_ACCEPT_LANGUAGE']) ? $_SERVER['HTTP_ACCEPT_LANGUAGE'] : '';
dalej to juz moja ideologia

przeciez chodzi o to, zeby to wlasnie guest mial jezyk defaultowy, user jak juz wybierze, niech trzyma sie cookie

no i to juz bylo proste do rozwiazania:
wystarczy w .htaccess wylaczyc autodetekcje przez:
RequestHeader unset Accept-Language
i po sprawie. jednak dalej zastanawiajace jest dlaczego wprowadzajac autodetekcje nie usuneli z panelu jezyka domyslnego albo dlaczego nie dali uzytkowniowi wyboru, chce autodetect czy nie chce... no zobaczymy co bedzie w dalszych podwersjach 1.6